Zijn muzikale aanpak was emotioneel, theatraal en sociaal bewogen. Hij stak veel energie in educatieve projecten en tv programma's voor kinderen, volwassenen en studenten. Zijn West Side Story was een Broadway hit die de hele wereld over ging en meerdere revivals beleefde. Typerend was ook zijn uitvoering van Beethovens Negende in Berlijn, kort na de val van de muur. Het was een statement voor vrijheid en verbroedering.
Ouverture voor Candide – New York Philharmonic Orchestra o.l.v. Leonard Bernstein
In de jaren vijftig werkte Bernstein aan twee Broadway producties: Candide en de West Side Story. Candide (naar Voltaire) had een satire moeten worden, gericht tegen de hypocrisie van de McCarthy censuur. De muziek van Bernstein was echter te vrolijk voor zo'n politiek beladen onderwerp. Candide was aanvankelijk geen groot succes. De schitterende Ouverture echter werd een tophit.
Prologue uit West Side Story - Leonard Bernstein (dirigent)
De musical West Side Story is een meesterwerk geworden dankzij de uitstekende samenwerking tussen de componist Bernstein, choreograaf Jerome Robbins, tekstschrijver Arthur Laurents en liedtekstschrijver Stephen Sondheim. Ze slaagden erin een gelijkwaardige eenheid te bereiken van muziek, dans, script en lied. Bernstein pittige, jazz-achtige ritmes en expressieve melodieën verheffen het drama en de karakters.
On the waterfront (main title) – Original motion picture soundtrack
Bernstein componeerde helaas maar één echte film score. Het betrof de filmklassieker On the Waterfront (1954) van Elia Kazan, met een hoofdrol voor Marlon Brando. In afwisselend bleke en felle kleuren schilderde Bernstein het havengebied van New York. Achteraf verklaarde Bernstein dat hij niet had voorzien hoe de muziek gefnuikt zou worden door het productieproces van de film. Jammer genoeg bleef dit dan ook zijn enige soundtrack.
Maria uit West Side Story – Original 1957 Broadway cast recording
Choreograaf Robbins benaderde in 1949 Bernstein met het idee voor een moderne versie van Shakespeare’s Romeo and Juliet. Een Joodse Julia en Italiaans-katholieke Romeo in de achterwijken van New York. Een tijdlang was Bernstein te druk met dirigeertournees om te componeren. In 1955 kwam tekstschrijver Arthur Laurents erbij en kwam met een inspirerend idee: twee jeugdbendes, de Puerto Ricanen (The Sharks) versus de ‘cool American boys’ (The Jets). De Amerikaanse Tony ontmoet de Puerto Ricaanse Maria en is op slag verliefd.
Simple Song uit Mass – Roberta Alexander (sopraan), Tan Crone (piano)
Het theaterspektakel Mass (1971) klinkt als een late uiting van het hippietijdperk, vergelijkbaar met musicals Hair en Jesus Christ Superstar. Het toenmalige establishment zal ervan gegruwd hebben. De première vond namelijk plaats tijdens een prestigieuze gelegenheid, de opening van het John F. Kennedy Center in Washington. Bernstein was echter charmeur genoeg om het weer goed te maken met de hotemetoten. Na een heleboel provocaties keert de rust terug met het ontroerende A Simple Song.
I Feel Pretty uit West Side Story – Original soundtrack 1961 movie
De speelfilm West Side Story uit 1961 won maar liefst 10 Academy Awards en is nog steeds een klassieker. Van alle musicalverfilmingen is deze een van de weinigen die zo succesvol is. Richard Beymer speelde Tony en Natalie Wood speelde Maria. Hun zangpartijen werden gezongen door respectievelijk Jim Bryant en Marni Nixon.
Anniversaries (1988), no.3 – Andrew Cooperstock (piano)
Bernstein maakte soms muzikale portretten van zijn vrienden. Hij noemde deze pianostukjes Anniversaries. De laatste set met 13 Anniversaries publiceerde Bernstein in 1988. De derde van deze reeks is opgedragen aan de componist en tekstschrijver Stephen Sondheim. In de jaren '50 had Sondheim de liedteksten geschreven voor de West Side Story.
Amerika uit West Side Story – Nederlandse versie
De West Side Story werd wereldwijd een groot succes. Joop van den Ende haalde de productie naar Nederland. In een vertaling van Koen van Dijk horen we het komische en levendige Amerika van de Nederlandse cast in 1996.
Kyrie (fragment) uit Missa Solemnis van Ludwig van Beethoven – Leonard Bernstein (dirigent)
Nu een voorbeeld van Bernstein als dirigent. 'Uit het hart, tot het hart.' Zo luidde ruwweg het motto dat Beethoven meegaf aan zijn monumentale Missa Solemnis. In 1978 was Bernstein in het Concertgebouw om dit meesterwerk uit te voeren. De live opname is legendarisch geworden. U hoort hier het slot van het Kyrie.
Tonight (quintet) uit West Side Story – San Francisco Symphony o.l.v. Michael Tilson Thomas
Behalve in muziektheaters waagden ook operagezelschappen zich aan het vertolken van de West Side Story. Ook Bernstein dirigeerde een opname met operasterren Kiri te Kanawa en José Carreras. Toch komen die niet echt geloofwaardig over als de jonge Romeo en Julia van New York. Betere operaversies zijn die van Kenneth Schermerhorn), die nog student-dirigent was bij Bernstein. En ook deze opname met dirigent Michael Tilson Thomas.
Psalm 23 uit de Chichester Psalms – Wiener Sängerknaben, Leonard Bernstein (dirigent)
De eerwaarde Walter Hussey, deken van de Chichester Kathedraal (Sussex), heeft een belangrijke rol gespeeld in de moderne kerkmuziek. Jaarlijks organiseerde hij een zomerfestival. Beroemde componisten werden voor dit festival vereerd met een compositieopdracht. In 1965 was het de beurt aan Leonard Bernstein. Zijn bijdragen werden de Chichester Psalms.
Somewhere uit West Side Story – New Broadway cast recording 2009
Het gevecht tussen The Jets en de Sharks heeft geleid tot doden. Vol wroeging gaat Tony naar Maria en vraagt haar vergeving. Het lied Somewhere vertolkt hun verlangen naar een plaats en tijd waar ze ongehinderd samen kunnen zijn. Als Tony later uit wraak wordt doodgeschoten zingt Maria een fragment van dit lied voor de stervende Tony in haar armen. De musical is een tijdloos pleidooi voor de mensheid om vijandigheden te laten varen en in vrede en rust met elkaar te leven.
Samenstelling: Hans Jacobi (klassiek) & Sandra van de Putte (West Side Story)
Illustratie: Judith de Rond, afkomstig van albumhoes DCX5932
